Dr Mateusz Gładysz
specjalista w zakresie chirurgii plastycznej,
estetycznej i rekonstrukcyjnej
Zespół cieśni kanału nadgarstka (carpal tunnel syndrome CTS) może ograniczać funkcję ręki i wpływać na codzienne życie. Powoduje ból, drętwienie i osłabienie mięśni dłoni. W tym artykule dowiesz się, dlaczego tak się dzieje, jak sobie z tym poradzić i co zrobić, żeby poczuć ulgę.
Jestem chirurgiem i pomagam pacjentom, którzy zmagają się z CTS. Najważniejsze, aby w porę reagować na pojawiające się dolegliwości. Pomocna jest w tym wiedza, co to jest zespół cieśni nadgarstka i jak można ją leczyć.
Zespół cieśni nadgarstka – co to jest?
To zaburzenie w obrębie nerwu pośrodkowego w nadgarstku, które występuje u około 3-6% ogólnej populacji. Stanowi około 90% wszystkich zespołów cieśni (oprócz kanału nadgarstka dotykają one również kanału nerwu łokciowego czy kanału Guyona).
Zespół cieśni nadgarstka to nieprzyjemna dolegliwość, która pojawia się, gdy nerw pośrodkowy zostaje uciśnięty w kanale nadgarstka.
Kanał nadgarstka to wąski korytarz znajdujący się w nadgarstku, o średnicy około 2.5 cm. Dno i ściany tego przejścia są zbudowane z małych kości nadgarstka. Nad nerwem pośrodkowym znajduje się pasmo tkanki łącznej – więzadło poprzeczne nadgarstka.
Ilość miejsca wewnątrz kanału jest więc ograniczona, dlatego ważne jest, aby zwracać uwagę na wszelkie obrzęki lub podrażnienia, które mogą zmniejszyć przestrzeń w tym obszarze i uciskać nerw pośrodkowy, zmniejszając jego ukrwienie i upośledzając jego funkcję.
Prawidłowe ukrwienie nerwu pośrodkowego jest kluczowe. Umożliwia nam czucie za pomocą dotyku i pozwala zginać palce (wszystkie oprócz małego, którym zawiaduje nerw łokciowy).
Objawy zespołu cieśni nadgarstka
Objawy zwykle zaczynają się powoli, bez wyraźnego źródła urazu. Większość pacjentów zauważa, że ich dyskomfort początkowo pojawia się falami. Jednak w miarę pogarszania się stanu nerwu pośrodkowego, dolegliwości mogą trwać dłużej lub pojawiać się częściej.
Objawy obejmują:
– ból, drętwienie i mrowienie palców (kciuka, wskazującego, środkowego i serdecznego), które często wybudzają ze snu;
– ból promieniujący wzdłuż przedramienia;
– osłabienie mięśni kłębu kciuka i dłoni, co prowadzi do trudności w chwytaniu i – utrzymaniu przedmiotów;
– utrata czucia w dłoni.
Kto jest najbardziej narażony?
Najczęstsze przyczyny CTS
Dolegliwości mogą wynikać z czynników anatomicznych, takich jak wrodzone wąskie kanały nadgarstka lub urazy.
Według licznych badań kobiety mierzą się z CTS dwukrotnie częściej niż mężczyźni. Wynika to z biologicznych i anatomicznych różnic w budowie naszych ciał.
Jednym z kluczowych czynników jest fakt, że kanał nadgarstka u kobiet jest z natury węższy niż u mężczyzn. To daje mniej pola do manewru dla nerwu pośrodkowego przechodzącego przez kanał, zwiększając tym samym ryzyko ucisku i powodując ból oraz inne objawy, takie jak mrowienie czy utrata siły w dłoni.
Dodatkowo, zmiany hormonalne, których doświadczają kobiety, mogą również zwiększać ryzyko wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka. Ciąża, menopauza i miesiączkowanie są związane ze zmianami poziomu hormonów, które mogą potęgować obrzęk, dodatkowo zwiększając ucisk.
Obrzęki wiążą się także z urazami, stanami zapalnymi i chorobami, np. cukrzycą, chorobami tarczycy i reumatoidalnym zapaleniem stawów. Kiedy tkanki otaczające nerw są obrzęknięte, automatycznie naciskają na niego prowadząc do CTS.
Znaczenie ma również nadmierny wysiłek w obrębie nadgarstka. Przykładowo, długotrwałe wykonywanie ruchów powtarzalnych wąskim obszarem dłoni, takich jak pisanie na klawiaturze, rękodzieło czy obsługa maszyn, może prowadzić do stresu mechanicznego i ucisku na nerw pośrodkowy.
Podobnie sportowcy, szczególnie ci, którzy regularnie angażują swoje nadgarstki w intensywne ruchy, są bardziej narażeni na rozwój zespołu cieśni nadgarstka.
Do powstania dolegliwości przyczynia się też powtarzające się spanie na zgiętym nadgarstku.
Jak zapobiegać?
Przede wszystkim, ważne jest, aby regularnie robić przerwy podczas wykonywania czynności wymagających intensywnego ruchu dłoni.
W pracy biurowej na przykład dobrze jest co godzinę oderwać ręce od klawiatury i zrobić serię prostych ćwiczeń, takich jak zginanie i prostowanie palców, kręcenie nadgarstkami czy rozciąganie całego ciała. Te proste ruchy pomogą zrelaksować mięśnie i poprawić krążenie krwi.
Kolejnym istotnym elementem jest odpowiednie zorganizowanie miejsca pracy. Stół i krzesło powinny być na odpowiedniej wysokości, tak aby zapewnić nadgarstkom naturalną pozycję.
Jak diagnozowany jest zespół cieśni nadgarstka?
Badania przeznaczone do diagnozy CTS obejmują m.in.:
1.Pomiar czucia i siły mięśniowej dłoni.
2.Test Tinela.
3.Test Phalena.
4.Badanie elektromiograficzne (EMG).
5.Badanie przewodnictwa nerwowego (NCV).
6.Tomografia komputerowa nadgarstka (opcjonalnie).
7.Rezonans magnetyczny nadgarstka (opcjonalnie).
8.USG (opcjonalnie).
Podczas badań lekarz oceni stan nerwu pośrodkowego. Sprawdzi, czy nie wiąże się on z innymi chorobami i wykluczy schorzenia, które mogą powodować podobne objawy co zespół cieśni nadgarstka.
Specjalista sprawdzi tkliwość, obrzęk i siłę w obrębie nadgarstka.
W teście Tinela lekarz “opukuje” nerw pośrodkowy w nadgarstku. Jeśli pacjent cierpi na CTS, odczuje charakterystyczne mrowienie w palcach.
Badania przeznaczone do diagnozy CTS obejmują m.in.:
1.Pomiar czucia i siły mięśniowej dłoni.
2.Test Tinela.
3.Test Phalena.
4.Badanie elektromiograficzne (EMG).
5.Badanie przewodnictwa nerwowego (NCV).
6.Tomografia komputerowa nadgarstka (opcjonalnie).
7.Rezonans magnetyczny nadgarstka (opcjonalnie).
8.USG (opcjonalnie).
Podczas badań lekarz oceni stan nerwu pośrodkowego. Sprawdzi, czy nie wiąże się on z innymi chorobami i wykluczy schorzenia, które mogą powodować podobne objawy co zespół cieśni nadgarstka.
Specjalista sprawdzi tkliwość, obrzęk i siłę w obrębie nadgarstka.
W teście Tinela lekarz “opukuje” nerw pośrodkowy w nadgarstku. Jeśli pacjent cierpi na CTS, odczuje charakterystyczne mrowienie w palcach.
U pacjentów z zespołem cieśni nadgarstka, ta pozycja już po około minucie powoduje charakterystyczne uczucie mrowienia, drętwienia czy bólu w palcach. Powód jest prosty – zgięte w ten sposób nadgarstki powodują ucisk na nerw pośrodkowy znajdujący się w kanale nadgarstka.
EMG i NCV to najczęściej stosowane metody diagnostyczne, które pozwalają na ocenę stopnia ewentualnego uszkodzenia nerwu. Jeśli diagnosta nadal ma wątpliwości, może zlecić również tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny, które pokazują jego anatomię nadgarstka.
Powrót do zdrowia
Zawsze najlepiej jest rozpocząć leczenie tak szybko, jak to możliwe, korzystając z porady lekarza. Jeśli jakiekolwiek podstawowe problemy zdrowotne, takie jak cukrzyca lub zapalenie stawów, powodują objawy, należy zająć się nimi w pierwszej kolejności.
Jeżeli CTS zostanie wykryty odpowiednio wcześnie, zwykle można mu zaradzić bez konieczności poddawania się operacji. Jeśli te uciążliwe objawy nie są jeszcze zbyt nasilone, prawdopodobnie lekarz zasugeruje najpierw kilka niechirurgicznych metod leczenia jako środek zachowawczy.
Istnieje kilka sposobów, aby złagodzić wczesne objawy:
– spanie z ortezą na nadgarstku, która utrzymuje go w pozycji wyprostowanej;
– chłodne okłady w przypadku opuchlizny;
– ćwiczenia wzmacniające mięśnie i zwiększające zakres ruchu;
– odpoczynek, masaże i unikanie powtarzających się ruchów, pogłębiających objawy;
– leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, np. ibuprofen, zastrzyk kortykosteroidów aplikowany bezpośrednio do tunelu nadgarstka.
W łagodnych przypadkach zastrzyki mogą przynieść długotrwałą ulgę, podczas gdy w umiarkowanych i ciężkich stanach zapewniają zazwyczaj jedynie krótkotrwałe efekty. W przypadku leków zawsze należy zasięgnąć konsultacji lekarskiej.
Jeśli nieinwazyjne metody leczenia nie przynoszą pożądanej ulgi lub dają jedynie krótkotrwałe rezultaty, lekarz może zalecić interwencję chirurgiczną.
Zabieg uwolnienia cieśni nadgarstka to tzw. dekompresja nerwu. Operacja zmniejsza nacisk na nerw pośrodkowy poprzez przecięcie więzadła poprzecznego nadgarstka.
W ten sposób zwiększa się przestrzeń w kanale nadgarstka i zmniejsza nacisk na nerw, dzięki czemu można poprawić przepływ krwi i przywrócić sprawność ręki.
Po zagojeniu więzadło jest wydłużone, co niweluje problem CST na stałe. Przypadki powrotu zespołu cieśni nadgarstka po operacji są rzadkie. Wielu pacjentów zgłasza ustąpienie bólu od razu po operacji. Reszta objawów ustępuje zazwyczaj w ciągu kilku tygodni.
Pacjenci często pytają, czy zespół cieśni nadgarstka może się samoistnie cofnąć. Niekiedy zmiana stylu życia czy charakteru pracy wystarczy, by objawy ustąpiły. Jeśli zespół cieśni występuje w ciąży, po rozwiązaniu również zazwyczaj ustępuje bez konieczności interwencji chirurga.
Co zrobić, jeśli zauważysz u siebie objawy CTS?
Najlepiej zgłosić się do lekarza podstawowej opieki medycznej, fizjoterapeuty lub chirurga. Specjalista pokieruje diagnozą i na jej podstawie dobierze odpowiednią metodę leczenia. Jeżeli masz wątpliwości, zawsze szukaj drugiej opinii. Twoje zdrowie jest najważniejsze.
Jeśli zespół cieśni nadgarstka nie jest leczony przez dłuższy czas, mięśnie w pobliżu podstawy kciuka mogą stać się słabe, kurczyć się, a nerw ulec trwałemu uszkodzeniu.
Bywa, że osoby z ciężkim CTS nie są w stanie stwierdzić, czy to, co trzymają w dłoni jest gorące czy zimne.
Odpowiednie, szybkie reagowanie chroni przed takimi następstwami, niweluje ból i przywraca sprawność ręki.
